1. İstatistik yok elimde ancak ülkemizden yurtdışına gidenlerin ilk tercihlerinden birisidir sanırım Paris. Bu kadar çok ziyaret edilen bir kent ile ilgili Türkçe yazılmış bir çok kitap olmasını da doğal buluyorum. Ancak, itiraf etmeliyim ki sizinki kadar gerçekçisini okumadım bugüne kadar. Buna anı kitapları da dahil. Bu gerçekçilik bilinçli bir tercih miydi?
Türklerin en çok yeğledikleri ülkenin İtalya olduğunu sanıyorum, hem kültür hem alışkanlıklar hem de alış-veriş açısından İtalya bize daha yakın olduğu için böyle bir seçenek olduğu düşüncesindeyim.
Kitap benim yazdığım üçüncü Paris kitabı, Zaman Bitti romanımdaki Paris anlatımlarını da sayarsak eğer dört bile diyebiliriz.
Bu şehir ile benim aramda 40 yılı aşkın bir ilişki söz konusu. Fransa ise hayatımda sürekli olarak en uzun yaşamakta olduğum ülke.
İstanbul’da yaşarken beş yıl yayımlamış olduğu Kostantıniyye Haberleri Gazetesi’ndeki (daha sonra Bizimşehir Haberleri Gazetesi olarak yayınlandı) dil ve tavrımıza da bakarsanız, özellikle haberlerindeki tavırdan söz ediyorum, benim hep gerçekçi davrandığımı göreceksiniz. Romanlarım kurgu olmalarına rağmen onlarda da aynı gerçekçilik söz konusu. Demek ki benim yazma biçimim böyle… Sır olarak söyleyeyim, yaşama biçimim de aynı…
2. Paris, bir çokları için aşk, sevda, cinsellik gibi olumlu / heyecan verici duyguların şehridir. Oysa siz Paris yalnızlıktır diyorsunuz. Bunun farkına varabilmek için Paris'te ne kadar yaşamak gerekir? Bir de ekleme yapayım izninizle, kitapta sizin dışınızda bir de Ahmet ÖRE'nin yazdığı bölüm var. Ahmet Bey de uzunca sayılacak bir süredir Paris'te ve onun Paris'i aşk ve güzellik dolu. Sizce bu farklı algılayışın arkasında ne var?
Önce yalnızlıktan söz edelim. Bunun bir süresi yoktur. İnsan aslında hep yalnızdır, paylaştığı da zaman zaman bu yalnızlığıdır. Ancak bazıları bunu farkında olarak yapar bazıları da bilincinde olmadan. Aslına bakarsanız yalnızlık, onu yaşamayı becerebilenler için gerçek bir lükstür, ben kendi adıma bunu becerebildiğim düşüncesindeyim. Yalnızlığın, yaşama şiir penceresinden bakmakla da ilgisi vardır. Kendimi yazardan çok şair olarak tanımlıyor olmamda da bu gerçeklik var. Şiir, bir yaşama biçimidir. Hayatı şiir gibi, şiir penceresinden bakarak yaşarsanız o zaman tadına daha çok varırsınız, yani Paris sokaklarında evine gitmeyi kabul etmeyip, sokakta yaşamayı yeğleyen bir adamın gözünden yaşamı tartmayı denemek, o yalnızlığın içinde yatan gerçekliği görmeye çalışmak, sizin yalnızlığınıza pek çok olumlu etki yapacaktır. Bu işin Paris ile bir ilgisi olduğunu sanmıyorum, zamanla ölçülebilmesinin mümkün olmadığı da bir başka yanı…
Ahmet’in Paris’i yazma biçimi, kitapta da anlatmaya çalıştığım gibi daha çok bir rehber özelliği taşıyor, ancak onun öznel bakış açısından ki ben bu bakış açısını sevdiğim için kitabımda ona yer verdim ve onun blogunun izlenmesini önerdim.
Ama üçüncü, ama beşinci, ama ilk kez Paris’e gelecek birisinin gezip görmek ve anlamak isteyeceği Paris’i anlatıyor Ahmet ve bu işi de çok iyi yapıyor. O yanılmıyorsam ya 3 ya da 4 yıldır bu şehirde yaşamakta, onun algılaması ile benim algılamam arasında yaklaşık 35 yıllık bir fark var, ayrıca ben Paris’i Abidin Dino ile de dolaştım, Nedim Gürsel ile hâlâ dolaşmaya devam ediyorum, Figen Batur’un Paris’inden de haberim var, yenilerde yitirdiğimiz G. Moustaki’nin Paris’inden de. Uwe Ommer’in bu şehirde nasıl yaşamakta olduğundan da haberdarım, gazete satıcısı Ali’nin de. Yani Ahmet’in henüz bu insanlarla Paris’i paylaşmaya zamanı olmadı, bazıları da zaten bu dünyadan göçüp gittiler.
Bir de şunu ekleyeyim, aradaki farkın daha iyi belirginleşmesi açısından. Paris’in içindeki hal yıkılıp yerine bir alışveriş merkezi yapılmıştı, bundan birkaç yıl önce o proje yenilendi ve şimdilerde inşaatı süren yapyani bir alışveriş merkezi çıkıyor ortaya. Düşünün ki ben ilk sözünü ettiğim halin o halini de biliyorum, orası yıkılırken kaç farenin şehre doluşmaması için kurulan dev tuzakları da…
3. 8 aylık Paris maceramda en garibime giden apartmanın görevlisi ile yaptığımız sohbetti. İngilizce ve Fransızca konuşan bu kişi, tahmin edileceği üzere Fransa'nın sömürgelerinin birisinden, bir ada devletten gelmiş. Ülkemizin resmi dilinin ne olduğunu anlamaya çalıştı. Türkiye'de yaşıyoruz ve resmi dilimiz Türkçe dedik bir kaç kere. Adam, aranızda Türkçe konuştuğunuzu biliyorum ama devletin resmi dili nedir diye sordu. Bir türlü ikna edemedik. Buradan şuna gelmek istiyorum, kitabınızda sömürgelerden gelen nüfusun kendisini Fransız'dan daha Fransız hissettiğini yazmışsınız. Bunu nasıl açıklıyorsunuz?
Fransa’nın dünyada en çok göç alan ülkelerden birisi olduğunu biliyoruz. Bugün, eğer yanılmıyorsam ülkedeki gerçek Fransız ırkının nüfustaki oranı %20 den daha az.
Fransızca, Amerikan emperyalizmi dünyayı esir almadan önce en geçerli dildi. İkinci Dünya Savaşı’na kadar geçen yıllarda Türkiye’de de öğrenilmesi gereken yabancı dil Fransızca olarak kabul edilirdi. Yalnızca İstanbul’da kaç Fransız okulu olduğuna ve bunların kuruluş öykülerine bir göz atmanızı öneriyorum. O zaman “kültür emperyalizminin” nasıl yaygınlaştığını daha iyi anlayabiliyoruz.
1957 yılında ilk Türk işçilerinin gittiği Almanya’ya aynı yıllarda İtalyan, Portekizli ve Sırp işçiler de gittiler, hepsi para kazanıp ülkelerine geri döndüler ama Türkler Almanya’da kaldılar. Alman oldular mı? Alman gibi yaşamaya başlayabildiler mi? Bu sorularınıza cevap vermekte olduğum Berlin şehrinde gördüğüm kadarıyla, bambaşka bir “alman/türk” karışımı ortaya çıktığı gibi, bunun uzantısı olan farklı bir Türk Almanca'sı da ortaya çıkmış. Burada yanlışı yapan Türkler mi? Almanlar mı? Bu sorunun cevabı Fransızların davranış biçiminde gizlidir.
Fransa’da yaşamakta olan herkes dil, din, ırk, cinsiyet ve cinsel tercih ayrımı olmaksızın eşittir. Buna, bu ülke vatandaşı olmadığı halde Fransa’da oturma izni olan herkes dahildir. Kültürlerin bu karışımından oluşan ve hergün farklılaşmayı sürdüren kültürel varlığı Fransızlar zenginlik olarak algılarlar. Kültürün ortaklaşması için gereken şeyin de dil olduğu bilinci ile hareket ederler. Ancak burada yaşayan herkesin kendi ana dilini de öğrenme hakkı ve olanağı da vardır. Bugün eğer Türkçe konuşuyorsanız ve bu ülkede liseyi bitirecekseniz yabancı dil bitirme sınavında Türkçe'yi seçebilirsiniz, Arapça'yı ya da Çince'yi seçebileceğiniz gibi.
Durum böyle olunca insanlar kendilerini önce Fransız hissediyorlar ve hiç bir sorun olmuyor. Öyle sanıyorum ki amansız bir dikey bölünme yaşamakta olan Türkiye’nin “kültür zenginliği”ne nasıl ulaşılır konusunda Fransızlardan öğreneceği çok şey var.
Almanların tarihine baktığınız zaman, onların bunu başarabilmelerinin daha zor olduğunu zaten görebiliyorsunuz. Ayrıca Almanya’da iş işten çoktan geçmiş, onların yapabildiği yeni bir kültürü oluşuturmaktan çok birlikte yaşama becerisini sağlamak oldu, o da son yıllarda…
4. Ahmet ÖRE'ye de önerdim, size de önereceğim. Bu kitabı bir uygulamaya çevirsek, Paris'e gelenler cüzi bir ücret karşılığı uygulamayı indirse, sonra sokaklardan geçerken sizin sesinizden oraların hikayelerini dinlese iyi olmaz mı? Eğer aklınıza yatarsa uygulama kısmını halledecek arkadaşlar var. Fikir için telif de istemem :)
Çok kolay olacağını sanmam, çünkü bu kitabın ikinci baskısında pek çok yenilik olacak, yazmayı unuttuğum ya da yeni keşfettiğim pek çok şey ikinci baskıda yer alacak, fotograflarda da değişimler olacak. Ayrıca bu kitap fotograflardaki Dilara Kutay’ın yorumu ile, yazılanlar ile bir bütündür, yani salt Cüneyt Ayral kitabı olarak algılamamak gerekir düşüncesindeyim.
Kitaptan yola çıkarak farklı geziler düzenlemeyi ve Paris’e gelenlere böyle bir servis sunmayı düşünüyorum ve kısa zamanda da bunu hayata geçireceğim. Yani Paris’te farklı tatlara ulaşmak isteyen, yemek yemeyi sevenlere ayrı bir tur, sokak sanatını ve graffitiyi sevenlere başka bir tur, sokakları ve gizemli Paris’i keşfetmek isteyenlere başka bir gezi düzenlemeyi tasarlamaya başladım. Hele kitabı okuyup gelenler için bu tür gezilerin daha da ilginç olacağını düşünüyorum... Bakalım, göreceğiz...
not:Yazıda kullandığım fotografları ben çektim. Dilleri temsil eden sözcükler büyük harf ile mi yazılır emin olamadım. Gecenin bu vaktinde araştırmaya üşendim. Hata varsa Ayral'a değil, bana aittir.
