Yeraltından Notlar / Fyodor Dostoyevski

Geçen yıl Eylül ayında bloga Çernişevski'nin Nasıl Yapmalı romanıyla ilgili yazdıklarımı "Bu kitap sonrasına bıraktığım bir diğer önemli Rus yazarın eseri Yer Altından Notlar, okuma sırasının başına geçti. Yer Altından Notlar’ı Dostoyevski’nin Nasıl Yapmalı’ya yanıt olarak kaleme alındığını okudum Güneş Bozkaya’nın notlarında. Aynı bilgi bir çok internet sayfasında da tekrarlanmış." notuyla bitirmiştim.  Türkçe olarak farklı yayınevleri tarafından yayınlanmış eseri, Can Yayınları'nın Mayıs 2011 tarihli ilk baskısından okudum. Rusça orijinalinden Ergin Altay tercüme etmiş. Romanla ilgili yazacaklarıma geçmeden Altay'ın çevirisinin, okumayı kolaylaştırdığını belirtmem gerekiyor. Genellikle farklı dildeki sözcüklerin anlamları için konulan çevirmen notunu Altay başka bir boyuta taşımış. Romanda dönem yazarlarına göndermelerden, Dostoyevski'nin diğer eserlerinde açıkladığı kavramlara, hatta Petersburg'un 1860'lı yılların ortalarındaki adres rehberine göre kentte soyadı Wagenheim olan sekiz diş doktoru olduğu bilgisine varıncaya kadar açıklayıcı çevirmen notları var Can Yayınları'nın baskısında. 

151 sayfalık roman "Yeraltı" ve "Sulusepken Üzerine" başlıklı iki bölümden oluşuyor. İlk bölümde kahraman hayatını, hayata bakışını anlatıyor. Bu bölümü mümkünse tek oturuşta, sakin kafa ile okumanızı öneririm. Yorgun kafa ile okumaya çalışınca, bir kaç kez baştan başlamak zorunda kaldım. İkinci bölüm diyaloglar ve olaylarla örülü olduğu için daha akıcı. Kahramanın somut olaylar karşısındaki tutumunu okuyoruz.

Hayat ve insan üzerine kafa yoranlar için Yeraltından Notlar tehlikeli bir roman. Ne demek istediğimi açmak, uzun uzun yazmak istemiyorum. Hem böylesi bir yazıyı yazabilecek yeteneğim yok, hem de böylesine etkileyici bir romanı henüz okumamışları düşünmek zorundayım. Son olarak, bu yazının başındaki hatırlatmayla bitireyim. Nasıl Yapmalı'nın ideal insanı ne kadar inandırıcılıktan uzaksa Yeraltından Notlar'ın kahramanı o kadar hayatın içinden. Onunla her yerde karşılaşabilirsiniz, karşı masanızda, yan odanızda, alt katınızda, hatta belki sabahları aynaya baktığınızda...