Tele Metin (Teletext)

Tele Metin (Teletext)

TARİHÇE
1970?li yıllarda İngiltere?de başlatılan araştırma çalışmaları sonucunda 23 Ekim 1972 tarihinde BBC, CEEFAX isimli bir sistemin duyurusunu yaptı. Aynı yıl ITV, ORACLE isimli sistemini duyurdu.

1973 yılı Mart ayında ilk deneme yayınları yapılmaya başlandı. Aynı yıl BBC ile ITV teleteks sisteminin özellikleri üzerinde anlaşma yaptılar.

1974 yılında CEEFAX, 30 adet sayfa ile kamusal Teleteks Servisi vermeye başladı. ORACLE da aynı yıl yayına başladı.

1975 yılında BBC, BBC Engineering Information Sheet 4008(5) isimli yayını ile CEEFAX iletim formatının detayları hakkında bilgi verdi.

1976 yılında yayımlanan CEEFAX index ile daha dikkat çeken sayfalar yapmak olanaklı hale geldi.

1977 yılı sonlarında teleteks yayını halkın ilgisini çekmeye başladı. İlk harici adaptörlerin satılması da bu döneme rastlar.

1979 yılında İngiltere?de teleteks adaptörlü televizyonların satışının artması ile birlikte Düzey 2 teleteks hizmeti çıktı.

1980 yılında ORACLE teleteks sistemine reklam almaya başladı.

1980?li yıllarla birlikte İngiliz hükümeti teleteks yayınını desteklemeye başladı. İngiltere?de Teleteks?li televizyon sayısı 1982 yılında 1.5 milyona, 1985 yılında 2 milyona ulaştı. Aynı yıl BBC Araştırma ve IBA Mühendislik teleteks buluşundan ötürü Kraliçe tarafından ödüllendirildi.

1980?li yıllarda altın çağını yaşayan teleteks sistemi

1990?lı yıllarla birlikte durgun bir döneme girdi. Artık Veri Yayıncılığı?nın devri başlıyordu.

1990?ların başında video cihazları ?akıllı? olmaya başladılar. Bu akıllı cihazlar PDC (Programme Delivery Control) kontrolü ile teleteks sistemi üzerinden aldığı verilerle istenilen programın kayıdını yapar hale geldi.

1990 yılların sonuna doğru gelişen uydu sistemleri ile birlikte kanallar kendi teleteks hizmetlerini diğer ülkelere taşımaya başladılar.

1999 yılında, 25. doğum gününde, teleteks sistemi yeni bir forma büründü: Sayısal Teleteks ( Digital Teleteks ) Sky TV ilk ?aktif metin? servisini başlattı.
TEKNİK ÖZELLİKLER:
Bu bölümde teleteks sisteminin temel çalışma mantığını anlatmaya çalışacağım. Teleteks, izleyicilerin gerçekleri (bu kelime BBC?nin CEEFAX sistemini tanıtmak için kullandığı 1975 tarihli belgeden alınmıştır) televizyon ekranlarında yazılmış ve çizilmiş olarak görmelerini sağlayan bir sistemdir. Bir teleteks yayınını iki ana bölümde inceleyebiliriz. İlk bölüm teleteks sayfalarının hazırlandığı sunucu bölümü, diğeri de yayının alındığı alıcı bölümü.

Sunucu Bölümü: Bu bölümde, yayınlanacak sayfalar hazırlanır ve veri tabanında saklanır. Hazırlanan sayfaların televizyon sinyaline uygun olarak düzenlenmesi, teleteks sayfalarını oluşturan veri paketlerinin televizyon sinyali ile birleştirilmesi ve birleştirilen tek sinyalin yayına verilmesi işlemleri de sunucu bölümünde gerçekleştirilen işlerdir.

Alıcı Bölümü: Bu bölümde teleteks kod çözücülü televizyon alıcısı tarafından alınan televizyon sinyali içerisindeki teleteks kodunun çözülerek izleyici istediğinde ekrana yansıtılması işi yapılır. Türkiye'de de kullanılan PAL sisteminde, her kare 625 satırdan oluşmaktadır. Pal sisteminde, ekran oluşturulurken 50 satır, resim bilgisi içermeyen siyah sinyali olarak gönderilir. Bu satırlara Dikey Karartma Boşluğu (VerticalBlankInterface-VBI) adı verilir. Teleteks ve diğer veri yayıncılığı alanlarında bu 50 satır kullanılmaktadır. Karartma boşluğunda 7-22 ve 320-335 satırlar arası kullanılabilir. CEEFAX ilk çıktığında 17-18 ve 330-331. satırları kullanmaktaydı. Her sayfa 24 satır ve 40 sütundan oluşmaktadır. İlk satır sayfa üst bilgi satırıdır ve 32 karakter içerir. Her bir sinyal ile birlikte iki satır gönderilir. Her sinyal 50 Hz frekansında gittiğine göre 24 satırlık bir teleteks sayfasını gönderme 0,24 saniye sürer. Her teleteks sayfası 24 satır içermeyebilir. Daha kısa satırlardan oluşan sayfalar vardır. Bu sayfaların sonuna özel kodlu satırlar eklenir. Bu nedenle bir sayfanın yüklenmesi daha kısa da sürebilir. Bir tam tur zamanını hesaplayabilmek için: Her sayfanın kaç satırdan oluştuğunu, sayfaların yayınlanış sırasını, sayfaların yayınlanış kurallarını (her sayfanın tur içerisindeki tekrar sayısını, sayfa numarası 100 olan indeks sayfasını, genellikle tur içerisinde birden çok kez tekrarlanır), bilmek gerekir.
TÜRKİYE'DE TELEMETİN:
Türkiye?de teleteks yayıncılığını, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu başlatmıştır. 3 Aralık 1990 tarihinde deneme yayını olarak başlatılan teleteks hizmeti (TELEGÜN) bu gün geniş içeriği ile bir bilgi kaynağı haline gelmiştir. TRT?nin öncülüğü ile Türkiye?de tanınmaya başlayan sistem, kod çözücülü televizyon sayısının artmasına paralel olarak diğer yayın kuruluşları tarafından da verilmeye başlanmıştır. 1991 yılında 184.159 olan teleteks?li televizyon sayısı 1996 Mayıs ayı sonunda 4.787.911 olmuştur. 1992 yılında, yani yayına çıktıktan iki yıl sonra, kültürel etkinliklerin programlarının verildiği bir bölümü hizmete sunulmuştur. 1992 yılındaki Barcelona Olimpiyat Oyunları ile ilgili bilgilerde teleteks kullanıcılarının hizmetine sunulmuştur. 1993 yılında kitap eleştirilerinin ve yeni çıkan kitaplarla ilgili bilgiler, önemli günler, resmi gazete haberleri, ekonomi haberleri, para ve döviz ile ilgili bilgilerin yer aldığı bölümler hizmete sunulmasıyla toplam sayfa sayısı Mart 1993?de 450?yi bulmuştur. Günümüzde eklenen yeni bölümlerle (son olarak turizm sayfaları eklenmiş) en kapsamlı teleteks içeriği TRT tarafından verilmeye devam edilmektedir.
KAYNAKLAR:
1.European Telecommunication Standard Enhanced Teletext Specification (ETS 300 706) 2.Teleteks Tanıtma Semineri Notları ETSI Technical Report Television systems; Register of Country and Network Identification (CNI) and of Video Programming Systems (VPS) codes. (TR 101 231 V1.2.2)