İmparator / Erol Toy

Sanayi, Sermaye ve Bir Roman: Fehmi Çok’un Hikâyesi

Senelerdir okumayı ertelediğim bir romanı, İmparator'u nihayet bitirdim. Erol Toy’un kaleme aldığı ve Fehmi Çok’un hikâyesini anlatan bu roman, evimizin kütüphanesinde hep bir köşede duruyordu aslında. Ancak taşınmalar, şehir değişiklikleri derken o kopyayı bulmak yerine, mahalle kütüphanesinden Doğu Kitabevi'nin 3. baskısını ödünç almak daha kolay geldi.

Roman, 1920 yılında, Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından hemen öncesiyle başlayıp, 1971 muhtırasına kadar geçen tam 51 yılı kapsıyor. Bu yarım asırlık dönemi, sanayici Fehmi Çok’un gözünden izliyoruz. Erol Toy, yerli sermayenin nasıl biriktiğini, konuya yabancı okurun da anlayacağı biçimde basitleştirerek aktarmış. Bu, romanı öğretici kılsa da kimi bölümlerde teknik ayrıntılar ağırlık kazanmış.

Siyasetle iç içe geçmiş sanayi dünyası, roman boyunca gözler önünde. Ülkenin büyük iş insanlarının, daha fazla kâr uğruna siyaseti nasıl şekillendirdiği anlatılırken, bazı sahneler inandırıcılık sınırlarını zorluyor. Çünkü insan düşünüyor: Hangi ülkede böyle bir şeye izin verir vatandaşlar?

Roman mı Tarih mi? Ya da Her İkisi Birden

Roman, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecine dair de farklı bir pencere açıyor. Okullarda gördüğümüz devrim tarihi derslerinde, harf ve kıyafet reformları öne çıkarılırken, ekonomik dönüşümün, sermaye birikiminin ve sanayileşmenin nasıl gerçekleştiği pek anlatılmaz. İşte bu roman, o boşlukları dolduruyor. Belki de bu yüzden okunması gereken romanlardan biri.

Roman, bugünün toplumsal koşullarını da düşündürüyor. Aslında pek değişen bir şey yok. Belki ileride bu günlerin romanı da yazılır. Bu kez “Çokzade”lerin yerine başka isimler geçer. Ama halkın büyük çoğunluğu için romanın özü pek değişmez. Hatta bazı açılardan daha geri gittiğimizi bile söylemek mümkün.

Eskiden, sıradan bir ailenin çocuğu iyi bir eğitim alıp, birikim yapabileceği işlere girebilirdi. Şimdilerde ise birçok kişi, asgari ücretin “bir tık” üstü maaşlarla hayatta kalmaya çalışıyor.

"Bunlar iyi günlerimiz

Daha beter olacak her şey..."

— Teoman

Siz İmparator hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce bugünün Türkiye’si ile romanın anlatıldığı dönemler arasında nasıl bir paralellik var? Görüşlerinizi yorumlarda paylaşmayı unutmayın.