İttihat ve Terakki Anılarım / İbrahim TEMO

Şerif Mardin'in önsözünü yazdığı bir anı kitabı, İttihat ve Terakki Anılarım. Alfa yayınlarından Eylül 2013 tarihinde ilk baskısı yapılan kitap aslında 1937 yılında yazılmış. Dr. İbrahim TEMO, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin kurucusu ve 1 numaralı üyesiymiş. Osmanlı zamanında imparatorlu toprakları arasında yer alan Struga'da doğan TEMO, olağandışı çabalarla okumak için İstanbul'a gelip memleketlilerinin destekleri ve şansının yaver gitmesiyle Kuleli Askeri Tıbbıye İdadisi'ne girmiş. Fakültede okurken kurduğu ittihat ve terakki cemiyeti faaliyetlerinden dolayı cezalar almış, hatta okuldan atılma durumuna gelmiş. Anılarından okuduğum kadarıyla şansı, zekası ve dönemin yönetiminin beceriksizliği sonucu zorluklar yaşasa da okulu bitirip askeri doktor olmayı başarmış.

TEMO'nun okuduğu ve yaşadığı dönem öylesine büyük değişimlere gebe bir dönem ki. 1865 doğumlu TEMO, 1892'de tıp fakültesini bitirmiş. Avrupa'da savaş öncesi huzursuzlukları, Osmanlı'da meşrutiyet talepleri, padişah Abdülhamit'in durumu, özellikle balkanlardaki değişimler... Böylesine büyük dönüşümlerin yaşandığı / yaşanacağı dönemde Osmanlı topraklarında yaşayamayacağına kanaat getiren TEMO Romanya'ya kaçar. 

Tüm kitabı özetleyeceğim bu yazıda elbette.

TEMO'nun anılarında çok sayıda isim geçiyor. Anılar, dönemin günlük yaşantısından notlar da içeriyor. TEMO'nun mücadele tarihini okurken, İttihat ve Terakki Cemiyeti denilince aklımıza gelen Enver ve Talat Paşa isimleri ile ilgili bildiklerimizi değiştirecek tespitler olduğunu gördüm. Olaylarla ilgili bugünden bakıp yorumda bulunmak çok hatalı olacaktır elbette. Bugün biz, olayların sonuçlarını da biliyoruz. O gün karar verenlerin koşullarını düşünmeden yargılamak / eleştirmek pek tutarlı bir iş olmaz. 

Anıları okurken, Ankara'nın sokak adlarının kahramanlarını da tanıdım. Mesela Dr. Abdullah Cevdet. Mesela Adakale sokak. Özellikle Adakale'nin hikayesini hiç bilmiyordum. Merak ediyorsanız kitabı okumanızı öneririm. 

Anıların sonuna TEMO'nun 1937 yılında yazdığı Atatürk'ü N'için Severim? adlı bir metin de konulmuş. Bu metni TEMO Romanya'da kaleme alıp kendi olanakları ile bastırmış ve İstanbul'da da yayınlatmış. 

Yazıyı TEMO'nun anılarının son iki paragrafını alıntılayarak bitireyim:

Hiçbir vakit unutulmayacak ve ebediyen Türk unsurunun kalbinde yaşayacak, cihaz medeniyetini hayretlere gark eden bu şerefli Türk inkılabını bütün manasıyla mevkii file koyan "Atatürk'ümüzün" hatıratını son nefesime kadar unutamayacağımı ve Türk babasının yerini tutan pek kıymetli ve büyük adam, siyasi ve askeri bakış açısından Türkiye'yi felaketlerden kurtaran tedbirli ve kahraman Cumhurreisi "İNÖNÜ"ne, ulu Tanrının uzun ömürler ihsanını ve dehası sayesinde Türkiye'ye daha büyük hizmetlerde bulunmasını ve Türkiyemiz inkılabına ciddiyetle çalışan kıymetli fikirdaşlarımızın ve bizden sonra gelecek gençlerimizin, bu vadide fedakarlıkla ve tam bir feragat ile çalışmaları temennisiyle eserimi milletin bakışlarına takdim ediyorum.
Ulu Tanrı, vatanı harb felaketinden kurtarsın ve kuvvette bulunanlara akıl ve izan bağışlaşın.
Dr. İbrahim TEMO

Kitabı bitirdikten sonra İbrahim TEMO'ya ilişkin internette ne bilgiler var diye baktım. Bilgiye ve belgeye dayanmayan çok sayıda sayfayla karşılaştım. Bir de akademik çalışma buldum. 2010 tarihli makalenin yazarı Bilgin ÇELİK. İbrahim TEMO konusunda yazılmış makale, kafamdaki pek çok soruya yanıt verdi. Sizin de ilginizi çekebilir diye düşündüm. Makaleye ulaşmak için tıklayınız. Bağlantı adresini ayrıca aşağıya da yazdım:

http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt12.say%C4%B11/bilgin%20celik.pdf