Sayısal karasal televizyon: yayıncılar

Yazı dizisine devam. Alıcılar ile başlamıştım, sırada yayıncılar var. Blogumda yayıncılık dünyasında dönüşümü değerlendirdiğim üç yazı yazmıştım. Aslına bakarsanız sayısal dünya, yayıncılığın değer zincirini (value chain) dönüştürmeye başladı. Ülkemizde henüz tam olarak hissedilmese bile Netflix, Hulu gibi sadece internet dağıtım kanalını kullanan platformların kendilerine özel diziler üretmeleri ve bunların geleneksel televizyon kanallarıyla kıyaslanabilir başarılar elde etmeleri bu dönüşümün kanıtı. Bu yazıda, dönüşümden ziyade sayısal karasal yayıncılığı, yayıncılar açısından değerlendirmeye çalışacağım.

Ülkemizde yayıncılık dünyasını düzenleyen 6112 sayılı yasa 3 Mart 2011 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu yasaya ve yasaya bağlı olarak yayınlanan yönetmeliklere göre medya hizmet sağlayıcısı olarak adlandırılan radyo ve televizyonlar, hizmet sağladıkları her platform için ayrı ayrı lisans almak zorundalar. Uydu, kablo ve karasal ortamlarda yayın birbirinden bağımsız lisanslamalara sahip. Bu yüzden karasal ortamda olmak her yayıncı için zorunluluk değil. Bu durum ortadayken 20 bölgesel yayıncının 14.760.000 TL, 212 yerel yayıncının 36.640.000 TL ödemiş olması yayıncıların bu ortamın geleceğine inancının kanıtı. 

Kimse karasal yayını izleyen yok diyerek konuyu farklı boyutlara taşımasın. Bugün karasal yayının izlenmemesinin nedeni yayının analog ve düşük kalitede olmasıdır. Sayısal karasal televizyonu hızlı trene benzetiyorum. Ankara - Eskişehir arasında eski tip tren varken insanlar otobüs, özel araç gibi seçenekleri tercih ediyordu. Şimdi ise ağırlık hızlı trende. Peki hızlı trenin raylarını kim döşedi? Analojiden devam edersek, sayısal karasalın vericilerini, kulelerini kim kuracak? 

Ülkemizde analog karasal yayınların başlaması sürecinde herhangi bir yasal düzenleme yoktu. Yasal düzenleme olmadan başlayan yayınlar, ihale olmadan kullanılan frekanslara yolaçtı. Kıt kaynağı ihalesiz alıp kullanan yayıncılar, sayısal ortamda da benzer bir durumun devamını istedi. En azından mevcut yayıncıları koruyacak, onlara avantaj sağlayacak düzenlemelerin yapılmasını talep ettiler. Ancak, yasal düzenlemede mevcut yayıncıları kollayacak herhangi bir ifade yer almadı. 6112 ile getirilen modelde ihale 3'e bölünmüştü. Ulusal, bölgesel ve yerel olmak üzere farklı kapsamalara göre ayrılan bu lisanslar 10 yıl için verilecekti. Ulusal ihaleyi alan medya hizmet sağlayıcılarından en az 10 tanesinin kuracağı şirket, hem altyapıyı kuracak hem de ülkedeki tüm özel yayıncılara hizmet sağlayacaktı. Sektörde ANTEN A.Ş. olarak adlandırılan bu şirketin yasadaki ismi verici tesis ve işletim şirketiydi. 

İhalelerde ulusal lisansların 4'e bölündüğü görüldü: Toplamda 33 lisans 11 SD Genel, 8 HD Genel, 3 HD Tematik ve 11 SD Genel. Medya hizmet sağlayıcıların sadece bir lisans için başvurabileceği belirtilmişti. Kimin hangi lisansa başvuracağı bilinmeyince SD genel ihalesinde 11 istekliye 11 lisans sunulurken; HD Genel ihalesinde 13 istekliye 8 lisans sunulmuş oldu. Hal böyle olunca SD genel lisansı ile HD genel lisansı arasında 48 kat fark ortaya çıktı. Aynı sebeple tüm ülkeye yayın yapma hakkı veren ulusal lisans, sadece İstanbul'a yayın yapma hakkı veren yerel lisanstan ucuz hale geldi. Ulusal ihale sürecinin yürütmesinin durdurulması ve yerel / bölgesel ihalelerin onaylanması işleri iyice karıştırdı. Bugün yerel lisans alan 212 ve bölgesel lisans alan 20 medya hizmet sağlayıcısı için yayına başlamaları gereken iki yıllık süre başladı ve ilerliyor. Süre ilerleye dursun, bu 232 yayıncının sayısal karasal yayına başlama olanağı yok aslında. Çünkü bu yayıncıların, 6112 sayılı yasaya göre, verici tesis etmeleri ve bunları işletmesi yasak. Bu 232 yayıncının verici tesis ve işletim şirketinin kurulmasını beklemek dışında yapabileceği bir şey yok. Peki bu iki yıllık süre neden işliyor o zaman?

Buradan devam edersek mevcut durumda her ne kadar multipleks kapasitesi tahsis ihaleleri üçe ayrılmış olsa bile aslında ulusal ihale, yerel ve bölgesel ihalelerin anahtarı  / ön koşulu durumundadır. Ulusal ihaleyi tamamlayamadan verici tesis ve işletim şirketini kuramazsınız. Verici tesis işletim şirketi olmadan sayısal karasal yayın şebekesi kurulamaz. Şebeke (network) kurulmadan yayın başlayamaz. 

Ben yazarken yoruldum. Sanırım sizler okurken kafanız karıştı. Gerçekten gelinen noktada konu gittikçe karmaşıklaşıyor. Verici tesis işletim şirketi konusunu ayrı bir yazıda ele alacağım. Bir sonraki yazının konusu o: dağıtım şirketi.