Ana içeriğe atla

Atatürk'ün Kurdurduğu Türkiye Komünist Partisi ve Kurtuluş Savaşı'nda Sol Hareketler / Dr. Orhan Yeniaras

arkadaki evin delikanlısı: Zeytin
2013 yılında Peride Celal'den okuduğum Bir Hanımefendinin Ölümü üzerine düştüğüm not ile aynı başlangıcı yapacağım: Bildiğim bir noktaysa, bilmediğim çevresi kadardır. 

Osmanlı'nın son dönemi ile cumhuriyetin ilk yıllarını konu alan onlarca kitap okudum bugüne değin. Her okuduğum kitap, yeni kitapların yolunu açıyor, yeni şeyler öğreniyorum ve halen ne kadar az bildiğimi görüp şaşırıyorum. Bir ara, bu okuduklarımı derleyip, toplayıp kendi bilgim ve yorumum ile olanları değerlendirmek isterim. Aslında, vakit uygun olsa, bunu bir akademik çalışma kapsamında gerçekleştirebilsem ne güzel olur. 

Dr. Orhan Yeniaras'ın, aslında adı "Kritik 20 yılda, Anadolu coğrafyasında sol hareketler (1908-1928)" olması gerektiğini düşündüğüm eseri, belki okuyucuların daha fazla ilgisini çekeceği düşüncesiyle, Atatürk'ün kurdurduğu Türkiye Komünist Partisi başlığı ile yayınlanmış. Alter Yayıncılıktan 2012 yılında ikinci baskısını okudum. 276 sayfalık eser, belki bir akademik çalışmanın kitap haline dönüşmüş olanı. Hemen hemen her paragraf, referans ile işaretlenmiş. Akademik çalışma titizliği göze çarpıyor. 

Tarih, tarafsız yazılabilecek bir konu değil kanımca. Sonuçta "haber" de tarafsız yazılacak bir şey değil. Tarihte yaşanılanların güncel haberlerden farkı, bir takım olayları kaydetmenin yanı sıra, bugünden bildiğimiz kimi gelişmeleri de göz önüne alarak, o gün için olayları yorumlamayı da içermesi. Bu bakımdan, yorumcunun dünya görüşüne göre farklı tarihler farklı anlatılar oluyor. "Doğru" ya da "haklı" gibi tespitler için "kime göre", "neye göre" soruları sorulabiliyor bu durumda. 

Şurası kesin ki bizlere tarih derslerinde öğretilen ile 1876 - 1923 arasında yaşanılanlar arasında büyük farklılıklar bulunuyor. Bizler, Kurtuluş Savaşı mücadelesini 16 Mayıs 1919 ile başlatıyoruz. En azından benim Devrim Tarihi derslerinden aklımda kalan bu. Oysa İttihat ve Terakki, Çanakkale savunması sırasında bile Anadolu coğrafyasında bir direniş hattı kurmak gerekirse düşüncesi doğrultusunda önlemler almış. İstanbul işgale uğrarsa, savunmanın nasıl örgütleneceği düşünülmüş. 1876, 1908 olmasa, bugün cumhuriyet ile yönetilir miydik?

Bir de bizlere hiç anlatılmayanlar var tarih içerisinde. Özellikle 1917'de devrimin yapıldığı Rusya ile ilişkiler, o tarihlerde Ankara'da yaşanılan iktidar mücadelelerini okumadık. Oysa, ilk mecliste seçilen bir dahiliye nazırı var mesela: Nazım Bey. Sonra Yeşil Ordu Cemiyeti söz konusu. Bunların etkileri, Sovyetler ile yardımı garantiye alabilmek adına kurdurulan Komünist Parti ve halkın din ile sosyalizmin çelişkili şeyler olmadığına yönelik kanısı. Bunları "resmi tarih" kitaplarında bugün de bulamazsınız. 

Yeniaras'ın kitabı, bu az bilinen döneme odaklanmış bir eser. Bu anlamda, az sayıdaki eserden birisi. Son derece başarılı bir literatür taraması sunuyor okuyucusuna. Bir çok kitap not aldım, okunacaklar listem uzadıkça uzuyor. Yeniaras'ın bir başka başarısı ise, odaklandığı konu ile tarihteki diğer önemli olayları çok iyi harmanlamasında. Sonuçta anlattığı dönem, ülkemiz tarihinin en kritik olaylarının yaşandığı dönem. Her bir konu üzerine sayfalarca kitaplar yazılmış ve daha kimbilir kaç kitap yazılabilir. Kongreler, savaşlar, iktidar mücadeleleri. Yeniaras ise kitabın kapsamını ve sınırlarını çok yerinde tespit etmiş. Yazının başında benim, kitabın önsözünde Yeniaras'ın yazdığı gibi 1908-1928 arası sol hareketler, kitabın odak noktası. Bu bağlamda İştirakçi Hilmi de var kitapta, Dr. Şefik Hüsnü de, Mustafa Suphi de. Ancak hepsi, kitabın odaklandığı dönemdeki rolleri kapsamında ele alınmış. 

Yeniaras, Türkiye Sovyetler Birliği ilişkisini ele aldığı bölümlerde, gerek Mustafa Kemal'in gerekse Sovyet tarafının birbirine ihtiyaçları üzerinden bir "kazan-kazan" formülüyle hareket ettiğini tespit ediyor. Bu tespitini dönemin ülkeler arası ilişkilerini anlatarak gerekçelendiriyor. Yeniaras'a göre Sovyetler, Mustafa Kemal'in kurdurduğu partinin gerçekte Türkiye'de bir sosyalist hareketi örgütleme derdi olmadığının farkında. Zaten III. Komintern'e üyelik başvurusu da kabul edilmiyor partinin. 

1920'lerde anadolunun farklı illerinde farklı isimlerde bir çok sol gazetenin yayınlanmış olması bile bugünden bakıldığında şaşırtıcı gelebilir. Oysa, asıl şaşırtıcı olan, bugün solun ya da solu temsil ettiğini ileri süren partilerin durumu belki de. Çelişkiler bu kadar keskinleşmişken sol olduğunu ileri süren partilerin halen solun kalesi olması gereken varoşlarda varlık gösteremeyişini "göbeğini kaşıyan adam", "bidon kafa", "makarna - kömür" aşağılamalarıyla açıklamaya çalışmayı göklere çıkartmak, herhalde sosyolojik olarak incelemeye değer. 

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

IPTV World Forum ardından, gözlemler

Etkinliğin teknik değerlendirmesini önümüzdeki haftaya bıraktım gerçi. Ancak, haftaya kadar bekleyemeyenler için kısa kısa gözlemlerimi aktarayım. Ayrıntılı değerlendirmeler gelecek merak etmeyin... Türk Telekom, yaklaşık 5 yıl önce başladığı IPTV projesinde sona gelmiş. TTNet şirketi üzerinden IPTivibu (TTNet CEO'sunun sunumunda, ki konferansın tümü simultane tercüme falan yapılmadan sadece İngilizce'ydi, bu ismin İngilizce'de that is IPTV anlamına geldiğini söyleyince fark ettim IP tivi işte bu anlamında bir kısaltma olduğunu :) adlı hizmeti sunmaya 2 hafta önce başadıklarını duyurdular. Konferansta soft launch (yumuşak duyuru ?) olarak yapılan duyuru ile hizmetin başlatıldığı söylense bile henüz web sayfasında bu konuyla ilgili bilgilere ulaşılamıyor.  IPTivibu hizmeti için en az 8 MBit/saniye hızında TTNet internet aboneliği gerekiyormuş. Şimdilik 101 kanal, ki bunların içerisinde HD olanları da olacakmış. Etkileşimli hizmetler, flick uygulaması falan da sunula

IPTV World Forum Eastern Europe bu yıl İstanbul'da.

Konu ile ilgililerin merakla beklediği etkinlik ilk kez ülkemizde gerçekleştirilecek. Mövenpick Hotel, İstanbul'da 12-13 Ekim (yani haftaya salı-çarşamba) günlerinde toplam 9 oturumda önemli konuşmacıların yer alacağı IPTV World Forum Eastern Europe ile ilgili ayrıntıları web sayfasında bulabilirsiniz. Etkinliğe katılım ücretli. Ücretler epey yüksek. 5 Ekim'den önce kayıt yaptırmışsanız, ki bu iletiyi yazdığım tarih düşünülünce artık çok geç :), 1499 € ödemeniz gerekiyor. Bugün kayıt yaptırırsanız ise 1799 € ödeyeceksiniz. Ancak Free Operator Pass adlı bir seçeneğiniz daha var. Free Attendance For Service Providers olarak ayrıntılandırılan bu seçeneğin tam olarak kimleri kapsadığını çözemedim. Eğer IPTV hizmet sağlayıcılar kastediliyorsa Türk Telekom, TTNet, Superonline gibi şirket çalışanları kapsanmış oluyor. İşin doğrusu kendimi de o kategoriye sokup kayıt yaptırdım :) Ancak kaydımın geçerli sayılıp sayılmadığı belli değil henüz. Neyse, fırsat bulursanız önemli bir etkinlik

IPTV World Forum Eastern Europe etkinliğine katılacağım

Etkinliğe ilişkin bilgileri daha önce paylaşmıştım. Yarın, bir günlüğüne İstanbul'a giderek etkinliğin Salı günü olan bölümüne katılacağım. Benim açımdan bir çok ilke sahne olacak bu katılım. Kızlarımın doğumundan bu yana onlarsız ilk kez şehir dışına çıkıyor olacağım. İlk kez bu kadar uzun süre onlardan ayrı olacağım. İlk kez şehir dışındaki bir etkinliğe (mesleğim ve işim ile ilgili olmasına karşın) katılmak için tüm masraflarını cebimden karşılayıp, senelik izin kullanıyor olacağım. Neyseki katılım ücreti konusunda organizatörler kolaylık sağladılar. Ücretsiz katılım hakkı sundular.  Neyse, önemli olduğunu düşündüğüm bu etkinliğe ilişkin gözlemlerimi, bir gazeteci dikkati ile, not alıp blogumda paylaşacağım. O güne kadar sağlıcakla kalın...