Next Generation Audio (NGA) - Sonraki Nesil Ses

IBC 2022 - Amsterdam RAI

19 yaşını devirmeye hazırlanan blogumda teknik etiketli 373 yazı yayınladım. Bu yazıların büyük bölümü, çok az sayıda okuyucunun ilgisini çekti. Gene de yazmaya, yazmak için araştırmaya devam ediyorum. Next Generation Audio (NGA) konusunu 2019 Ocak'ta yazmıştım. Konuyu yeniden, güncel bilgilerle birlikte ele almadan önce Ocak 2019'daki yazımı okudum. Üzerinden neredeyse 5 sene geçmiş, toplam görüntülenme sayısı 272. Umarım bu yazım daha fazla sayıda okuyucuya ulaşır. Hoş, kimse okumasa bile yazmaya devam edeceğim.

Bu uzun ve muhtemelen gereksiz girişin ardından gelelim konumuza. Öncelikle yazıyı hazırlarken yararlandığım kaynakları bu kez başta sizlerle paylaşayım. Öncelikle Avrupa Yayın Birliği'nin (EBU) 10 Things You Need To Know About Next Generation Audio adlı 30 sayfalık raporunu okudum. Mayıs 2021 tarihli rapora ücretsiz olarak erişmek olanaklı. Ardından IBC 2023'ün web sayfasındaki MPEG-H ve Dolby AC- 4 ile ilgili yazıları okudum. Okuyucularımın sektör profesyonelleri olmadığını varsayarak yazıyı olabildiğince her okuyanın anlayacağı basitlikte hazırlamaya çalıştım. Umarım başarılı olabilmişimdir. 

Nedir bu NGA?

Aslında adı kendisini açıklıyor bir yerde, sonraki nesil ses teknolojileri. 1930'larda keşfedilen ve 1980'lerde yayıncılık dünyasında yaygın kullanıma geçen stereo sesten sonraki ilk yenilik diyebiliriz belki. Kullanıcı tarafında birden fazla hoparlör ile ses deneyimini iyileştirme çabaları olmuştu elbette ancak sonuçta yapabildiğimiz tek şey, yayıncının önceden karıştırıp hazırladığı ses dosyasını farklı hoparlörlere yönlendirmekten ibaretti. O karışıma müdahale etmemiz olanaklı değildi. NGA ile artık "karışım işine karışma" dönemi başlıyor.

Çok boyutlu bir konu NGA. Hem üretim hem dağıtım hem de tüketim süreçlerinde yeniliklere ihtiyaç duyuyor. İçerik oluşturulurken setlere konulacak ekstra mikrofonlarla yükseklik bilgisinin alınması, mikrofonların gruplanarak nesneler (object) hâlinde farklı karışımların (mixing) hazırlanması, bu farklı karışımların doğru üst verilerle (meta data) ilişkilendirilmesi ve tüm bu işlemlerin sonunda NGA standartlarına uygun bir ses dosyası oluşturulması gerekiyor. Tam bu noktada ortada tek bir NGA standardı olmadığını da ekleyip resmi biraz daha bulanıklaştırayım. Dolby AC-4, DTS:X ve MPEG-H NGA uygulamalarını kapsayan ses standartları. Bir de ADM kısaltmasıyla ortaya konulan Audio Definition Model adlı bir standart var, ki bu açık bir standart ve amacı NGA dosya ve akışlarının değişimini sağlayabilmeyi amaçlıyor. Oluşturulan sesin izleyici cihazlarında çözülmesi gerekiyor ayrıca. NGA desteği olmayan alıcılarla sorunsuz izlenebilmesi için içerikler kanal tabanlı (channel based) ses (bildiğimiz sol ve sağ kanallar) olarak yayınlanmaya devam edecek. Ancak NGA destekli alıcılar için nesne tabanlı (object based) farklı  gruplamalar ve nesnelerin üç boyutlu konum bilgilerini içeren üst veri sayesinde daha gerçekçi deneyimler olanaklı hâle gelecek. 

Bölümün başlığına nedir bu NGA dedim ama sanki NGA'nın ne olduğunu açıklamayı pek beceremedim. En iyisi uygulama örneklerinden bahsedeyim. 

Futbol maçlarında stadyumun coşkusu ile spikerin sesinin seviyelerini evinizde, kumandanızın tuşlarına basarak ayarlamak istemez miydiniz? Ya da bir dizi izlerken fondaki müziği kısıp diyalogları arttırarak daha anlaşılır hâle getirmek ilginizi çekmez miydi? Görme engelliler için sesli açıklamalı izleme seçeneği de NGA ile geliştirilebilecek. Peki ortamın içinde olma hissini daha fazla edinmek istemez miydiniz? Konser yayını izlediğinizde sadece kemanları dinleyebileceğinizi söylesem peki, o da mı ilginizi çekmedi. O zaman NGA pek size göre değil. 

Yayıncılıkta ses ile ilgili gelişmeler, video ile ilgili olanlarla kıyaslandığında daha yavaş oluyor. Dediğim gibi stereonun yayınlarda kullanımı 1980'lerde başladı, NGA 2010'lardan bu yana sektörde konuşuluyor. Muhtemelen bir 10 sene daha yolu var, sektörde yaygın kullanımını görmemize. 

Bu arada 2020'lerden itibaren Ultra HD özellikli televizyonların büyük çoğunluğu NGA'nın kimi özelliklerine uyumlu üretilmiş. Ancak yukarıda dediğim gibi NGA'nın 3 farklı standardı var, aldığınız cihaz hangisine uyumlu ve NGA'nın ne gibi avantajlarına sahip bugünden bilmek zor. 

IBC 2023'te sıcak tartışmalardan birisi NGA olacak. Dolby, bir çok OTT platformunca tercih edildiği için yarışta bir adım önde gibi görünüyor. Ancak MPEG-H'in Brezilya ve Kore'deki başarılarını göz ardı etmemek gerek. Ses ekipmanı üreticilerinin IBC'deki standlarını dolaştıktan ve uzman isimlerin anlattıklarını dinledikten sonra belki bu konuda yeni bir yazı hazırlarım.