post IBC - 3

Dün (18 Eylül 2018) Amsterdam'da düzenlenen IBC fuarının son günüydü. Konferans ise fuardan bir gün önce başlayıp bir gün önce sona erdiği için 17 Eylül'de tamamlanmıştı. 12 - 16 Eylül tarihlerini kapsayan IBC 2018 seyahatim esnasında konferansın 3, fuarın ise 2 gününe şahitlik edebildim. Süre kısıtlı, görecek ve konuşacak çok olunca, elbette kimi şeyleri atlamak ve önceden program yapmak şart oluyor. Bu kez SDI - IP dönüşümü konusundaki gelişmelerden bahsetmek istiyorum.

Öncelikle SDI ve IP ne demek? Bu sitenin okuyucuları sadece yayıncılık sektörü profesyonelleri değil. Hâl böyle olunca, kısaltmaları açıklayarak işe başlamak gerekiyor. 

Serial Digital Interface kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor SDI. Stüdyo içi kablolamadan cihazlara bir dizi standardın genel adı. Yayın, gecikme kabul etmeyen ve senkronun (eş zamanlılığın) olmazsa olmaz olduğu bir sektör. IP ise Internet Protokolü kelimelerin baş harfleri. Hayatımızın bugün her alanını ilgilendiren bilgi teknolojisi cihazların birbirleriyle haberleşmelerini sağlayan protokol. Peki ne oldu da SDI yerine IP geliyor?

Bilgi teknolojisi cihazları giderek hızlanıyor. Bu hızlanma, daha öncesinde yapılamayan kimi iş ve işlemlerin IT (Information Technology:IT) cihazlarla yapılabilir hale geliyor. IT cihazları, yayıncılık cihazlarına kıyasla daha büyük ölçekte üretilen cihazlar. Ölçek ekonomisinden ötürü daha uygun fiyatlı olmaları bekleniyor. 

Günümüz, "verimlilik" denilen büyülü kelimenin etrafında şekilleniyor. Bu sihirli kelimeye göre işletme maliyetlerini ne kadar düşürebilirsen o kadar iyi. Çünkü rekabet, her geçen gün kızışıyor. Kârlılıklar düşüyor. IP sayesinde uzaktan prodüksiyon (reji merkezi bir yerde, uzakta sadece kameralar var) yapılabiliyor. 

İnsan kaynağı olarak da IP daha avantajlı. Yayın mühendisi yetiştirmek uzun seneler alıyor. Üniversitelerde yayın mühendisliği bölümleri yok, çünkü yayın mühendisine ihtiyaç duyulan sayı, bölüm açtıracak kadar fazla değil. Bu yüzden yayın kuruluşları, istihdam ettiği mühendisten ilk 4-5 yıl boyunca fazla katkı bekleyemiyor. 4-5 yıl sonunda işletmede 8-10 yıl sonunda ise planlama bölümlerinde verimli işler üretilebiliyor. Oysa IT alanında çok sayıda yetişmiş teknik personel var. Bunlara kısa bir uyum süresi sonrasında, 1-2 yıl içerisinde, yayının mantığını anlar hale getirilebileceği hesabediliyor. 

Yani iş dönüp dolaşıp gene "verimli" işletmelere geliyor. Ne kadar "verimli" o kadar "iyi". Kim için, ne için sorularını bir kenara bırakıp, konuya devam edeyim. 

IP'nin yayıncılık dünyasında kullanımı aslında yeni değil. Wide Area Network (WAN), birbirinden uzak konumdaki birimlerin ağ ile bağlantısına verilen isim. Yayıncılık dünyasında bu birbirine uzak birimlerin içerik paylaşımında uzunca sayılabilecek bir süredir kullanılıyordu IP. Görüntüler iki uçta format değişikliğine uğruyor ve aradaki iletişim IP üzerinden yapılıyordu. Bu görüntü paylaşımına, yayıncılık dünyasında "contribution" : "katkı, destek" adı veriliyor. Meselâ Anadolu'nun çeşitli kentlerindeki ofislerinden İstanbul merkezine geçilen görüntüler contribution adını alıyor. İşte bu contribution için arada gecikmeler olması çok dert değil. İşlem, doğrudan yayını etkilemiyor. Ayrıca stüdyo ortamı gibi farklı cihazların farklı kaynaklarının eş güdüm ile çalışmasına ihtiyaç yok. Yayın, tek bir dosya olarak iletiliyor. Ses ile görüntü senkronu sorunu da yok. Çünkü ikisi birbirinin içine girmiş durumda (Embedded: Gömülü)

IT dünyası hızlandıkça, gerçek zamanlı işlemlerde yayıncılık dünyası cihazlarının yerini alabileceğini düşünüldü. Bu yönde IT ve yayıncılık dünyasının önde gelen şirketleri işbirlikleri kurup standardın geliştirilmesi için çalışmalara başladı. Standart çalışmaları her zaman büyük mücadelelerin verildiği dönemler içeriyor. Her firma, kendi teknolojisinin standarda hâkim olmasını sağlamaya çalıyor. Sonuçta elbette uzlaşma galip geliyor ve IT ile Yayıncılık dünyası bir yerde buluşuyor. Karşımıza, bugün için hâlâ alt standart yazma çalışmalarının sürdüğü, 2110 ailesi çıkıyor.

Contribution şebekelerinde, yukarıda da dediğim gibi, iş çok daha kolay. Ancak, stüdyo içinin IP'ye dönüşümü, hesapta olmayan sorunlarıyla, zor. Öncelikle eski düzende zamanlama (timing, frame synchronizing) mantığının tamamen değişmesi gerekiyor. Birbirinden farklı üreticilerin ürünlerinden oluşması hedeflenen stüdyo içi cihazların birbiriyle sorunsuz çalışması, zaman senkronu yaşanmaması için tüm sistemin koordinasyonu ve orkestrasyonunu sağlayacak yönetim yazılımına ihtiyaç duyuluyor. 
İp, IP için burada kopuyor. Ortada standart da olsa, firmalar kendi orkestrasyon yazılımlarının, sadece kendi cihazlarından oluşan bir tasarım ile en başarılı olacağını söylüyor. Oysa bu, SDI-IP dönüşümünün baş amacına ters. 

Avrupa Yayın Birliği (EBU) ile Belçika Kamu Yayıncısı VRT, 2015'li yıllarda IP tabanlı, çok üreticili bir stüdyo tasarımı gerçekleştirdi. Sandbox adlı bu projenin ayrıntılarına buradan ulaşabilirsiniz. Adım adım gidildi. Öncelikle tek kameralı bir stüdyo planlandı, ardından uzaktaki bir lokasyondaki kameralar merkezden kumanda edilip kayıtlı bir yayın yapıldı. Son olarak canlı yayınlanan bir uzak prodüksiyon gerçekleştirildi. Bu proje esnasında henüz 2110 standart ailesi yayınlanmamıştı. 

IBC 2018'de yaptığım, sıkılmazsam ilerleyen günlerde ayrıca değineceğim, görüşmelerde SDI-IP konusunda firmaların vaadettikleri ile gerçekler arasındaki boşluğun kapanmaya başlasa bile çatlak olarak sürdüğünü öğrendim. Cihaz üretimi yapmayıp orkestrasyon yazılımı konusuna odaklanmış şirketler, bu konuda daha gerçekçi yorumlarda bulundu. Gazeteci kimliğim ile fuarda bulunduğum için yazılmaması kaydıyla paylaştıklarını elbette sizlere aktarmayacağım. Ancak, şunu söylemekte sakınca yok, bir süre daha izlemek ve belki pilot proje ile işe soyunmak en akıllıcası olacak. 

IT alanında yetişmiş insan kaynağı bulmak daha kolay belki ama bir de yayıncıların hâli hazırda istihdam ettiği mühendisler var. Senelerini kurumlarda geçirmiş ve yayının hangi kablodan nereye gittiğini gözü kapalı söyleyebilen, arızanın hangi cihazın hangi kartından kaynaklandığını telefonda tarif edebilen bu insanlara ne olacak? Yayıncıları kara kara düşündüren bu mevcutlara yeni beceriler kazandırma sorunu ciddi. 

Firma ismi vermeden, teknolojik kısaltmaları olabildiğince az kullanarak SDI-IP dönüşümü hakkında yazabildiğime ben de inanamasam da umarım okuyanlara faydası olmuştur. 

Kısacası, bugün için, Türkiye'de yerleşik yayın kuruluşları güçlerini birleştirse, yerli bir orkestrasyon yazılımı üretse, tamamen üretici bağımsız bir yazılım sayesinde, herşey çok daha güzel olur. Bir başka yazıda Alman Fraunhofer ve Fransız b<>com deneyimlerinden bahsedeceğim. Türkiye'de neden olamadığı sorusunu ortada bırakarak.